رشته ی علمی: پزشکی

علی بن ابی الحزم قدسی مشهور به ابن نفیس ، در اولین دهه ی قرن ششم ه. ق در دمشق به دنیا آمد . خانواده او از ده قرش ، در ماوراءالنهّر بود و از این رو لقب او قرشی است . او طب را در دمشق ، در بیمارستان نوری آموخت . معلم مشهورش ، مهذّب – الدین دخور ، پزشک بزرگ سوریه و مصر بود . ابن نفیس پس از تکمیل مطالعاتش به قاهره رفت و مشغول حرفه ی پزشکی شد . او اولین فردی بود ، که بیمارستان ناصری رفت . پس از آن ، هنگامی که بیمارستان منصوری توسط سلطان مملوک منصو قلان تأسیس شد ، به عنوان سر پزشک آن جا منصوب شد و تا سال 686 ه ق ؛ یعنی تا زمان مرگش ، آن مقام را به عهده داشت و کتاب ها و دارایی اش را به عنوان امانت ، به بیمارستان منصوری هدیه کرد .

ابن نفیس علاوه بر طب ، معلم برجسته حقوق در جامع مسروریّه ، در قاهره بود و در سیره ، حدیث ، فلسفه ، منطق ، دستور زبان و علم بدیع ماهر بود . ابن نفیس رساله ای در زمینه ی سیره ی پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلم ) ، تفسیری بر (( الهدایة )) ابن سینا در منطق و افسانه فلسفی (( فضل بن ناطق )) را در قیاس با (( حیّ بن یقظان )) ابن طفیل نوشت . ابن نفیس کتاب (( الشّامل فی الطّب )) را در سی سالگی نوشت ، که شامل تکنیک های جراحی است و شخصیت او را به عنوان یک جرّاح ماهر آشکار می سازد . در این کتاب هم چنین ، رابطه ی بین بیماران ، جرّاح و پرستاران توضیح داده شده است . کتاب (( المهذّب فی الطّب )) زمینه چشم پزشکی و (( المختار من الأغذیه )) در زمینه رژیم غذایی از آثار وی بود .

 پس در ثبت تجربه ها ، نظرها و قیاس هایش بیش از کاربرد منابع شهرت داشت . خود را با این کلمه ها توضیح می دهد : (( در تعیین استفاده ی هر عضو ، ما در بررسی های دقیق تأیید شده و تحقیق صریح ، متکی هستیم و این که عقاید و عقاید پیشینیان یا مخالف آن است را در نظر نمی گیریم )).

ابن نفیس در زمینه ی (( القانون ))، کتاب بزرگ ابن سینا ، دو اثر نوشت ، کتاب ((موجز )) که خلاصه آن بود و کتاب (( شرح تشریح القانون )) که تفسیری بر آناتومی در 20 جلد بود . در تفسیرش ، برای اولین بار مفهوم روشنی از گردش خون نمایش داد ( خیلی قبل از آن که ویلیام هاروی ، در سال 1659 میلادی این کار دهد ) ، ولی این کشف بزرگ ابن نفیس ، به متن تفسیر او محدود شد ، تا این که 1924 میلادی دکتر محی الدین طّطاوی آن را دوباره کشف کرد .

ابن نفیس هم چنین ، توضیح آناتومی و فیزیو لوژی عمومی اش را مستقلاً و بدون هیچ مستقیمی با (( القانون )) ابن سینا ارائه کرد . وی از راه مطالعه ، تجربه و مشاهده ی نتیجه گرفت ، خون غلیظی که از جگر می آید ، در سیاهرگ بزرگ تصفیه می شود و از طریق سرخرگ ریوی ضربان دار ، به ریه ها می رود ، ولی مطمئناً با عمل ریوی و سرخرگ ریوی حمایت می شود . او در کتابش با استناد به مشاهداتش و تحلیل ریه ی خود را اثبات کرده و نظرات جالینوس و بعضی دیگر از دانشمندانی که مسأله نظری داشته اند را رد می کند .

رشته ی علمی: پزشکی

ابو مروان عبدالملک، حدود سال 484 ه.ق در خانواده ی مشهوری از پزشکان اشبیلیه در اسپانیا به دنیا آمد. پدرش ابواعلا زهر یک عالم مذهبی برجسته، محدث، ادیب و همچنین پزشک مشهور و ورزیده ی زمان خود بود. عبدالملک نزد پدرش، آموزش عمومی و حرفه ای را با دقت گذراند و هنگامی که هنوز جوان بود خود را به عنوان یک پزشک لایق نشان داد. سلطان عبدالمومن حاکم شمال آفریقا و اسپانیا او را به عنوان وزیر خود منصوب کرد. فقیه، پزشک و فیلسوف معاصرش، ابن رشد دوست صمیمی او شد و باهم مشورت می کردند. آثار ابن زهر، در اروپا با عنوان «ابهمرن» یا «اونزر» مطالعه شد و شهرت یافت. او در سال 557 ه.ق در اشبیلیه از دنیا رفت.

ابن زهر شش اثر پزشکی نوشت، که دو اثر آن باقی مانده است، یکی کتاب «الاقتصاد» (اعتدال) و دیگری کتاب «التیسیر فی المداواه و التدبیر»(درمان های علمی و اقدام های پیشگیرانه). آثار دیگر او با همان میزان اهمیت عبارت بودند از: «کتاب الجامع» در زمینه ی دستورنامه،«کتاب الاغذیه» در زمینه ی غذا و رژیم غذایی،«مقاله فی علل الکولا» در زمینه ی بیماری های کلیه،« رساله فی علتی البرس و البهق»، با همکاری پزشکی در اشیبیلیه، درباره ی بیماری های پوستی و جذام و «کتاب الزینه» در زمینه ی اسهال.

ابن زهر، التسیر را در پاسخ به درخواست دوستش، ابن رشد، نوشت و چون در اصل بر اساس تجربه شغلی خودش بود، اصالت و استقلال فکری برجسته ی او را منعکس می کند. درخواست و تصور او این بود که در مقابل جالینوس گرایی، که به طور سنتی حاکم بود و باعث تحجر شده بود، موضع بگیرد. ابن زهر حس استخوان و جرب کنه خارش آور را تشخیص داد و به عنوان اولین انگل شناس بزرگ در تاریخ پزشکی، برجسته و خیلی پیشرفته تر از الکساندر ترالز بود. او با روش تجربی کار می کرد و شعارش این بود:«تلاش بهترین سیاست است».

مقدمه ی او بر التسیر توصیفی کلی از بیماریهای مزمن و درمان آنها بود. اظهارهای او در متن برخی نظرهای اصیل او از قبیل: توصیفی از تومورهای میان پرده، برش مثانه برای خروج سنگ و ... منعکس می کند. همچنین فصل هایی را در زمینه های تحلیل روده ای، رعشه ی حلق و تورم گوش میانی قرار داد. او یکی از اولین افرادی بود که برش نای و تغذیه ی مصنوعی از طریق مری را توصیه کرد. وی به صدمه ی ناشی از بخار آب سیاه اشاره نمود و عامل خارش را توصیف کرد و درمان آن را توضیح داد.

رشته ی علمی: پزشکی

موفق الدین ابوالعباس احمدبن قاسم بن خلیفه بن یونس خزرجی، پزشک و مورخ برجسته در سال 596 ه.ق در دمشق، در خانواده ای پزشک متولد شد. پدرش چشم پزشک بود و احمد زیر نظر او آموزش دید، سپس زیر نظر ابن بیطار و پزشکان برجسته ی دیگر مطالعات پیشرفته ای در پزشکی انجام داد و در بیمارستان ناصری که توسط ملک ناصر بنیان گذاشته شده بود، منصوب شد. پس از آن به خدمت امیر عزالدین آبیک معظمی در صرخد ( شهری در هورن رنجز) درآمد و به دلیل آب و هوای خوب در آنجا ماند و در سال 688 ه.ق از دنیا رفت.

ابن ابی اصیبعه به خاطر هوش و مهارت در حرفه اش و به خصوص در چشم پزشکی شهرت یافت. او همچنین، شاعر برجسته ای بود و سروده های شعری قابل ملاحظه ای داشت که به شهرتش می افزود. وی اثر بزرگش «عیون الانباء فی طبقات الاطباء» را در سال 643 ه.ق در دمشق نوشت، هنگامی که در خدمت امین الدوله، وزیر ملک صالح بود. او از آثار پیشینیانش، از قبیل: طبقات الاطباء، ابن جلجل و تاریخ الحکمای، قفطی، استفاده کرد و اطلاعات جدید بسیاری نیز به آنها افزود.

عیون الاطباء شامل 380 زندگی نامه ی پزشکان است، که با پزشکان یونان قدیم و رم و هند شروع می شود. وی سپس زندگی نامه ی پزشکان دوره های بعد تا زمان خودش را می آورد. زندگی نامه ها بر اساس نسل ( طبقات) و همچنین کشوری است که این پزشکان در آن زندگی می کردند. او همچنین، از بسیاری از عالمان و ادبیان که پزشکان برجسته ای نبودند، ولی به دلیل موفقیت هایشان به عنوان شاعر، صوفی یا ... می شدند. اخباری را ضبط کرده است.